KARAR KURALI TALİMATI

2

UYGULAMA

2.1.Tanımlar

Spesifikasyon: Mevzuat, standart, şartname gibi deney sonuçlarının uygunluğunun değerlendirildiği dokümanlardır.

Karar Kuralı: Belirlenmiş bir spesifikasyona uygunluğu belirtirken, ölçüm belirsizliğinin nasıl hesaba katılacağını belirleyen kuraldır.

Koruma Bandı: Önceden belirlenen güvenilirlik düzeyinde hesaplanmış belirsizlik değeridir.

Karar Limiti: Spesifikasyon limitine, koruma bandının eklenerek ya da çıkartılarak oluşturulduğu limit değerdir.

2.2.Genel Bilgi

Deney  sonuçları  spesifikasyonlara  veya  yönetmeliklere  karşı  uygunluğun değerlendirilmesinde kullanıldığında, ölçüm sonuçlarının belirsizliğinin de dikkate alınması gerekmektedir. Şekil I.de yer alan 1 ve 4 numaralı durumlarda, belirsizlik aralığının da hesaba katıldığı ölçüm sonuçları, belirgin bir şekilde limit değerin üstünde veya altında kalmaktadır. Dolayısıyla bu iki durumda uygunluğun değerlendirilmesi çok nettir. Ancak 2 ve 3 numaralı durumlarda, uygunluğun değerlendirilmesi çok net değildir, çünkü belirsizlik aralığı limit değeriyle kesişmektedir. Uygunluk bildiriminin nasıl yapılacağı, yasal otoriteler veya düzenleyici kuruluşlar ve zorunlu mevzuatlarda tanımlanmamış ise uygunluk veya uygunsuzluk durumlarının belirlenmesi için  karar kuralı oluşturulmuştur.

Şekil I: Üst Limit ile Uygunluk Değerlendirmesi

2.3. Karar Kuralı Seçimi  

Şekil I’de yer alan 2. ve 3. durumlardaki sonuçların limit değerlere uygun olup olmadığına karar vermek için, yanlış karar verme risklerini hesaba alan bir karar kuralına ihtiyaç vardır. Uygunluk değerlendirme kriterlerini belirtilen şartname, yönetmelik, standart vb. dokümanlarda nasıl karar verileceği tanımlanmamış ise MOSTLAB Laboratuvarında müşteri lehine yanlış ret kuralını uygulanır. Karar kuralı yöntemi olarak “Koruma Bandı“ yöntemi seçilmiştir. Koruma bandı (g),daha önceden hesaplanan ölçüm belirsizliği değerleri ile oluşturulmaktadır.

2.4. Yanlış Ret için Kabul ve Ret Bölgelerinin Belirlenmesi

Karar kuralı bir koruma bandının (g) hesaplanmasına olanak sağlamaktadır. Bu koruma bandı ile kabul ve ret bölgeleri tanımlanmaktadır. Bu iki bölgenin kesiştiği yer ise karar limiti olarak adlandırılır.

Karar vermek için gerekli olan bilgiler:
•        Ölçülen büyüklük (Birim)
•        Deney sonucu
•        Belirsizlik-Genişletilmiş Belirsizlik için k faktörü ve güven aralığı
•        Alt ve/veya üst limitleri belirten spesifikasyon
•        Karar kuralı (Yanlış ret)

Koruma bandları limit değere eklenerek ve/veya çıkartılarak kabul ve ret bölgeleri oluşturulmuştur. Kabul ve ret bölgeleri yanlış ret kuralını uygulayabilmek amacıyla Şekil II,III ve IV de belirtilen şekilde  belirlenmiştir.

Şekil II: Üst Limite Dayanan Kabul ve Ret Bölgesi

Şekil III :Alt Limite Dayanan Kabul ve Ret Bölgesi

Şekil IV :Alt ve Üst Limite Dayanan Kabul ve Ret Bölgesi

Örnek: Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Evsel Nitelikli Atık sular Tablo 21.4’e göre Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) parametresinin deşarj limiti 90 mg/L olarak belirlenmiştir.
•        Ölçülen büyüklük, mg/L
•        Deney Sonucu 91 mg/L
•        Ölçüm Belirsizliği (>40 mg/L) = %5,185 (k=2 %95)
•        Genişletilmiş belirsizlik  ,U=(90*5,185)/100 =4,66 mg/L
•        Standart Belirsizlik, u= 4,66 / 2 =2,33 mg/L hem numune almadan hem de deney aşamalarından kaynaklanan belirsizlikleri içermektedir.
•        Spesifikasyon – müsaade edilen üst limit 90 mg/L
•        Karar Kuralı-Yanlış ret, karar limiti üst limite koruma bandı eklenerek oluşturulmuştur.
•        Koruma bandı u*1,65=(2,33*1,65) =3,84 (%95 güvenilirlik düzeyinde tek kuyruklu t değeri için k 1,65)
•        Karar limiti 90+3,84=93,84 mg/L’dir. Bu değere eşit ve altındaki her değer kabul bölgesine girmektedir. Bu değerin üzerindeki her değer ret bölgesine düşmektedir. Dolayısıyla analiz sonucu uygunluk kriterini karşılamaktadır.

Uygunluk beyanı raporlanırken, analiz sonucundan ölçüm belirsizliği değeri çıkartılarak sonuç verilir. Raporlama aşağıda belirtilen şekilde yapılır.