Tersane Atık Analizi Komple Rehberi – 2025 Güncel Mevzuat ve Uygulamalar

Bu Rehberde Neler Var?

• Tersane Atık Yönetimi ve Yasal Zorunluluklar
• MARPOL Annex I, IV, V Gereklilikleri
• Ulusal Tersane Yönetmeliği Detayları
• Zorunlu Analiz Parametreleri ve Limitler
• Numune Alma ve Analiz Periyotları
• Türkiye’deki Tersaneler ve Bölgesel Dağılım
• Atık Yönetim Planı Hazırlama
• Denetim ve Ceza Uygulamaları
• Sıkça Sorulan Sorular

Tersane Atık Yönetimi ve Yasal Zorunluluklar

Türkiye’de faaliyet gösteren 84 aktif tersane, hem ulusal çevre mevzuatına hem de uluslararası denizcilik sözleşmelerine uymak zorundadır. Tersane işletmelerinin atık yönetimi, çok sayıda yönetmelik ve standart tarafından düzenlenmekte olup, uyumsuzluk durumunda ağır para cezaları ve faaliyet durdurma yaptırımları uygulanmaktadır.

Tersanelerin Tabi Olduğu Temel Mevzuat

1. Uluslararası Sözleşmeler

• MARPOL 73/78 (Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesi)
• Hong Kong Sözleşmesi (Gemi Geri Dönüşümü)
• Basel Sözleşmesi (Tehlikeli Atıkların Sınırötesi Taşınımı)

2. Ulusal Yönetmelikler

• Tersane, Tekne İmal ve Çekek Yeri Hakkında Yönetmelik
• Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY)
• Atık Yönetimi Yönetmeliği
• Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
• Atık Yağların Yönetimi Yönetmeliği

3. Sektörel Standartlar

• ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi
• ISO 30000 Gemi Geri Dönüşüm Yönetimi
• OHSAS 18001 / ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği

Kritik Not: 2024 itibariyle tersaneler, Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamında entegre çevre izni almak zorundadır. Bu izin için düzenli atık analizleri şarttır.

Tersane Atık Kategorileri ve Yönetim Zorunlulukları

MARPOL Annex I, IV, V Gereklilikleri

MARPOL Annex I – Petrol Kirliliğinin Önlenmesi

Tersaneler, petrol ve petrol türevi atıkların denize deşarjını önlemek için katı kurallara tabidir.

Temel Gereksinimler:

• 15 ppm Kuralı: Denize deşarj edilecek sularda yağ konsantrasyonu maksimum 15 mg/L
• Yağ/Su Ayırma Sistemi: 400 GT üzeri gemiler için zorunlu
• Sintine Suyu Yönetimi: Özel arıtma veya lisanslı tesise gönderim
• Kayıt Tutma: Oil Record Book (Yağ Kayıt Defteri) zorunluluğu

Tersane Özel Uygulamaları:

Gemi → Sintine Toplama → Ön Arıtma → Analiz → Bertaraf/Deşarj
         ↓                    ↓           ↓
    Geçici Depolama    Yağ Ayırıcı   <15 ppm kontrol

MARPOL Annex IV – Pis Su Kirliliğinin Önlenmesi

Tersanelerde çalışan gemilerin ve tersane tesislerinin evsel nitelikli atıksuları bu ek kapsamındadır.

Analiz Parametreleri:

• BOİ5 (5 günlük Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı): <50 mg/L
• AKM (Askıda Katı Madde): <50 mg/L
• Koliform: <250 CFU/100 ml
• pH: 6-9
• Klor kalıntısı: <0.5 mg/L

Tersane Gereksinimleri:

• Gemi pis su alım tesisi
• Arıtma sistemi veya vidanjör hizmeti
• Düzenli dezenfeksiyon
• Aylık analiz zorunluluğu

MARPOL Annex V – Çöp Kirliliğinin Önlenmesi

Tersanelerde oluşan katı atıkların yönetimi bu ek kapsamında değerlendirilir.

Yasaklanan Atıklar:

• ❌ Plastiklerin denize atılması (tamamen yasak)
• ❌ Yüzen halat, ağ ve ambalaj malzemeleri
• ❌ Kağıt, cam, metal (özel durumlar hariç)
• ❌ Yemek artıkları (12 mil içinde)

Tersane Zorunlulukları:

• Atık ayrıştırma sistemi (en az 5 kategori)
• Geçici depolama alanları
• Lisanslı firmalarla sözleşme
• Atık beyan sistemi kayıtları
• Periyodik atık karakterizasyonu

Ulusal Tersane Yönetmeliği Detayları

Tersane, Tekne İmal ve Çekek Yeri Hakkında Yönetmelik

Çevre Yönetimi Maddeleri:

Madde 15 – Atık Yönetimi Zorunlulukları

• Atık Yönetim Planı hazırlama ve onaylatma
• Atık Minimizasyon Planı uygulama
• Geçici depolama alanları oluşturma
• Acil Durum Müdahale Planı

Madde 18 – Atıksu Yönetimi

• Yüzey suyu drenaj sistemi
• Yağlı su toplama sistemi
• Arıtma tesisi kurma/bağlantı
• Düzenli analiz ve raporlama

Madde 22 – Tehlikeli Atık Yönetimi

• Geçici depolama izni
• Tehlikeli atık beyanı
• Taşıma ve bertaraf takibi
• Kaza önleme tedbirleri

Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği Kapsamında Tersaneler

Ek-1 Listesi Tersaneler (Bakanlıktan izin)

• 50.000 DWT üzeri gemi inşa kapasitesi
• 300 m üzeri gemi boyu
• Gemi söküm tesisleri

Ek-2 Listesi Tersaneler (İl Müdürlüğünden izin)

• 50.000 DWT altı kapasite
• Yat ve tekne imalatı
• Bakım-onarım tersaneleri

İzin Gereksinimleri:

• Hava emisyon izni
• Atıksu deşarj izni
• Tehlikeli atık geçici depolama izni
• Gürültü kontrol izni

Zorunlu Analiz Parametreleri ve Limitler

Tersane Atıksuları İçin Analiz Parametreleri

Tersaneler, faaliyetlerine ve deşarj noktalarına göre farklı parametrelerde analiz yaptırmak zorundadır.

1. Sintine ve Yağlı Sular

2. Boyama ve Raspalama Atıksuları

3. Gemi Söküm Tesisleri Özel Parametreleri

Hava Emisyon Parametreleri

Tersanelerde özellikle kaynak, boyama ve raspalama işlemlerinden kaynaklanan emisyonlar kontrol edilmelidir.

Numune Alma ve Analiz Periyotları

Yasal Analiz Takvimleri

Tersanelerin uyması gereken analiz periyotları, tesis büyüklüğü ve faaliyet türüne göre değişmektedir.

Periyodik Analiz Gereksinimleri

Aylık Analizler:

• Sintine suyu deşarjı (sürekli deşarj varsa)
• Arıtma tesisi çıkış suyu
• İçme ve kullanma suyu

3 Aylık Analizler:

• Yağlı atıksu karakterizasyonu
• Tehlikeli atık analizleri
• Bütünleşik su kirliliği parametreleri

6 Aylık Analizler:

• Hava emisyon ölçümleri
• Gürültü ölçümleri
• Toprak kirliliği kontrolü

Yıllık Analizler:

• Deniz suyu/sediman kalitesi
• Ağır metal birikimi
• Ekosistem etki değerlendirmesi

Numune Alma Prosedürleri

1. Atıksu Numuneleri

Prosedür Akışı:
1. Ön hazırlık (temiz ekipman, etiketleme)
2. Kompozit numune alma (2 veya 24 saatlik)
3. Koruyucu ekleme (parametre bazlı)
4. Soğuk zincir (+4°C)
5. 24 saat içinde laboratuvara ulaştırma

2. Katı Atık Numuneleri

• Temsili örnekleme (quartering metodu)
• En az 1 kg numune
• Çift torbalama ve etiketleme
• TCLP testi için özel saklama

3. Hava Emisyon Ölçümleri

• EPA veya EN standartlarına uygun
• Akredite ekip ve ekipman
• Meteorolojik koşul kaydı
• Online raporlama sistemi

Numune Alma Noktaları

Kritik Örnekleme Lokasyonları:

1. Gemi Havuzları: Sintine toplama noktaları
2. Boyahane Çıkışı: Atıksu ve hava emisyon
3. Yağ Ayırıcı: Giriş ve çıkış noktaları
4. Arıtma Tesisi: Ham su ve arıtılmış su
5. Deniz Deşarj Noktası: Difüzör öncesi
6. Tehlikeli Atık Deposu: Sızıntı kontrol

Türkiye’deki Tersaneler ve Bölgesel Dağılım

Türkiye Tersane İstatistikleri

Türkiye’de toplam 84 aktif tersane bulunmakta olup, bunların bölgesel dağılımı şu şekildedir:

Bölgesel Tersane Yoğunlukları

1. Marmara Bölgesi (52 Tersane – %62)

Tuzla Tersaneler Bölgesi (35 tersane)

• Türkiye’nin en büyük tersane kümelenmesi
• Yıllık 1.5 milyon DWT üretim kapasitesi
• Özel çevre yönetim planı uygulaması
• Ortak atık toplama sistemi

Başlıca Tersaneler:

• Sedef Gemi İnşaatı
• Beşiktaş Tersanesi
• Çiçek Tersanesi
• Torlak Tersanesi
• RMK Marine

Yalova-Altınova (10 tersane)

• Mega yat üretim merkezi
• Kompozit teknoloji odağı
• Özel boya atıksu arıtma gereksinimleri

Kocaeli/Gebze (7 tersane)

• Endüstriyel gemi üretimi
• Askeri gemi projelerine uygunluk

2. Ege Bölgesi (18 Tersane – %21)

İzmir-Aliağa (12 tersane)

• Gemi söküm merkezi
• Özel tehlikeli atık yönetimi
• Hong Kong Sözleşmesi uyumluluğu
• Uluslararası sertifikasyon

Bodrum-Güllük (6 tersane)

• Gulet ve yat üretimi
• Turizm bölgesi hassasiyeti
• Sıkı çevre denetimleri

3. Karadeniz Bölgesi (8 Tersane – %10)

Ereğli-Zonguldak

• Balıkçı gemisi üretimi
• Kömür taşıma gemileri
• Endüstriyel kirlilik riski

4. Akdeniz Bölgesi (6 Tersane – %7)

Antalya-Mersin

• Yat bakım-onarım
• Turizm tekneleri
• Marina entegrasyonu

Tersane Atık Üretim Profilleri

Bölgesel Çevre Otoriteleri

Tersane Denetimleri İçin Yetkili Kurumlar:

1. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlükleri
2. Liman Başkanlıkları (Denizcilik işlemleri)
3. Büyükşehir Belediyeleri (Atıksu deşarjı)
4. TÜPRAŞ ve BOTAŞ (Yakıt temizliği)
5. Sahil Güvenlik (Deniz kirliliği)

Atık Yönetim Planı Hazırlama

Tersane Atık Yönetim Planı İçeriği

Yasal zorunluluk olan Atık Yönetim Planı, aşağıdaki bölümleri içermelidir:

1. Genel Bilgiler

• Tersane tanıtımı ve kapasite bilgileri
• Organizasyon şeması
• Çevre yönetim birimi yapısı
• İletişim bilgileri

2. Atık Envanteri

Atık Türü | Atık Kodu | Miktar (ton/yıl) | Depolama | Bertaraf
----------|-----------|------------------|----------|----------
Atık Yağ  | 13 02 05* | 50              | Tank     | Lisanslı
Boya Çam. | 08 01 11* | 25              | Varil    | Yakma
Metal     | 17 04 05  | 500             | Konteyner| Geri Dön.

3. Atık Minimizasyon Tedbirleri

• Kaynak azaltma stratejileri
• Geri dönüşüm uygulamaları
• Proses iyileştirmeleri
• Hedef ve performans göstergeleri

4. Toplama ve Geçici Depolama

• Alan planları ve yerleşim
• Depolama kapasiteleri
• Güvenlik önlemleri
• Etiketleme sistemi

5. Taşıma ve Bertaraf

• Lisanslı firma listesi
• Taşıma prosedürleri
• Ulusal Atık Taşıma Formu (UATF)
• Bertaraf yöntemleri

6. Acil Durum Prosedürleri

• Risk değerlendirmesi
• Müdahale ekipleri
• Ekipman listesi
• İletişim protokolü

7. Eğitim ve Bilinçlendirme

• Yıllık eğitim planı
• Katılımcı kayıtları
• Etkinlik değerlendirme
• İyileştirme önerileri

Plan Onay Süreci

1. Plan Hazırlama (30 gün)
   • Mevcut durum analizi
   • Taslak plan oluşturma
   • İç değerlendirme
2. Başvuru (15 gün)
   • İl Müdürlüğüne sunuş
   • Eksik belge kontrolü
   • Ön inceleme
3. Değerlendirme (45 gün)
   • Teknik inceleme
   • Saha ziyareti
   • Revizyon talepleri
4. Onay (15 gün)
   • Nihai onay
   • 3 yıl geçerlilik
   • Yıllık güncelleme

Denetim ve Ceza Uygulamaları

Denetim Mekanizması

Tersaneler, çok sayıda kurum tarafından düzenli olarak denetlenmektedir:

Denetim Yapan Kurumlar ve Sıklıkları

2024 Güncel Ceza Miktarları

Çevre Kanunu Madde 20 Kapsamında

Atık Yönetimi İhlalleri:

• İzinsiz atık depolama: 174.764 TL
• Atık beyanı yapmama: 43.691 TL
• Kayıt dışı bertaraf: 873.820 TL
• Denize atık boşaltma: 4.369.100 TL

Su Kirliliği İhlalleri:

• Standart aşımı (parametre başına): 87.382 TL
• Arıtma tesisi işletmeme: 436.910 TL
• İzinsiz deşarj: 218.455 TL
• Numune almayı engelleme: 437.000 TL

Hava Kirliliği İhlalleri:

• Emisyon limit aşımı: 43.691 TL
• Ölçüm yaptırmama: 21.845 TL
• Filtre sistemi yokluğu: 87.382 TL

MARPOL İhlalleri

Cezadan Kaçınma Stratejileri

1. Proaktif Uyum

• Düzenli iç denetimler
• Öz değerlendirme raporları
• Gönüllü iyileştirmeler
• Erken uyarı sistemleri

2. Dokümantasyon

• Eksiksiz kayıt tutma
• Dijital arşivleme
• Anlık raporlama
• Şeffaf iletişim

3. Sürekli İyileştirme

• Personel eğitimleri
• Teknoloji yatırımları
• Proses optimizasyonu
• Benchmark çalışmaları

4. İşbirliği Yaklaşımı

• Otoritelerle diyalog
• Sektörel inisiyatifler
• Ortak çözüm projeleri
• Bilgi paylaşımı

İtiraz ve Savunma Hakları

İtiraz Süreci:

1. Tebligat (Ceza bildirimi)
2. İtiraz (15 gün içinde)
3. İnceleme (30 gün)
4. Karar (Red/Kabul/İndirim)
5. Yargı (60 gün hak)

Savunma Stratejileri:

• Teknik rapor sunma
• Bilirkişi görüşü
• İyileştirme taahhüdü
• Mücbir sebep beyanı
• Usul hataları tespiti

Sıkça Sorulan Sorular

Genel Sorular

S: Küçük bir tersaneyiz, tüm analizleri yaptırmak zorunda mıyız?
C: Tersane büyüklüğüne ve faaliyet türüne göre analiz gereksinimleri değişir. 10.000 DWT altı kapasiteli tersaneler bazı analizlerden muaf olabilir, ancak temel su ve atık analizleri tüm tersaneler için zorunludur.

S: MARPOL uyumluluğu için hangi belgeler gerekli?
C: Atık Yönetim Planı, Yağ Kayıt Defteri, analiz raporları, atık kabul tesisi sözleşmeleri ve personel eğitim sertifikaları temel belgelerdir.

S: Yabancı bayraklı gemilerin atıkları için sorumluluk kimdedir?
C: Tersane, kabul ettiği tüm gemi atıklarından sorumludur. Yabancı bayrak fark etmez, Türk mevzuatına uyum şarttır.

Teknik Sorular

S: Sintine suyu analizinde 15 ppm limiti nasıl sağlanır?
C: Yağ-su separatörü kullanımı, kimyasal arıtma veya UF/RO sistemleri ile bu limit sağlanabilir. MostLab, arıtma öncesi ve sonrası analizlerle süreci takip eder.

S: Antifouling boya atıkları nasıl yönetilmeli?
C: Raspalama işlemi kapalı alanda yapılmalı, atıklar 08 01 11* koduyla tehlikeli atık olarak ayrı toplanmalı ve lisanslı firmalara gönderilmelidir. Ağır metal analizleri zorunludur.

S: Balast suyu analizleri tersane sorumluluğunda mı?
C: Hayır, balast suyu yönetimi gemi sorumluluğundadır. Ancak tersane, balast suyu değişimi yapılacaksa gerekli altyapıyı sağlamalıdır.

Mevzuat Soruları

S: 2024’te yürürlüğe giren yeni kurallar var mı?
C: 2022’de yapılan SKKY değişiklikleri için verilen geçiş süreleri 2023’te doldu. 2024’te tüm tersaneler yeni KOİ limitlerini ve sağlık tesisi atıksu standartlarını uygulamak zorundadır.

S: Çevre izni olmadan faaliyet gösterebilir miyiz?
C: Kesinlikle hayır. Çevre izni olmadan faaliyet göstermek 218.455 TL’den başlayan cezalara ve faaliyet durdurma işlemine tabidir.

S: Atık kodları nasıl belirlenir?
C: Atık Yönetimi Yönetmeliği Ek-4 listesine göre belirlenir. MostLab, atık karakterizasyon hizmeti ile doğru kodlamayı sağlar.

Operasyonel Sorular

S: Hafta sonu acil durumda analiz yaptırabilir miyiz?
C: Evet, MostLab 7/24 acil müdahale hizmeti vermektedir. Hafta sonu ve tatil günlerinde de numune alımı ve analiz yapılabilir.

S: Analiz sonuçları ne kadar sürede çıkar?
C: Standart parametreler için 3-5 iş günü, acil durumlar için 24-48 saat, mikrobiylojik analizler için 7 iş günü süre gerekmektedir.

S: Yıllık analiz bütçemizi nasıl planlayalım?
C: Ortalama büyüklükte bir tersane için yıllık analiz bütçesi 150.000-300.000 TL arasında değişir. MostLab, yıllık sözleşmelerle %25’e varan indirimler sunar.

Denetim ve Ceza Soruları

S: Denetimde hangi belgeler istenir?
C: Çevre izin belgesi, analiz raporları, atık beyan formları, MOTAT kayıtları, eğitim sertifikaları ve atık yönetim planı temel belgelerdir.

S: Cezayı ödedikten sonra da analiz yaptırmak zorunda mıyız?
C: Evet, ceza ödemek yasal yükümlülükleri ortadan kaldırmaz. Eksikliklerin giderilmesi ve düzenli analizlerin yapılması zorunludur.

S: Ortak arıtma tesisi kullansak da ayrı izin gerekir mi?
C: Ortak arıtma tesisine bağlı olsanız bile, kendi çevre izniniz olmalıdır. Ancak bazı analiz yükümlülükleriniz azalabilir.

📞 Hemen İletişime Geçin

Tersane Analiz İhtiyaçlarınız İçin

📧 E-posta: info@mostlab.com
☎️ Telefon: 02163940269
🏢 Ofis: Deri OSB Mahallesi Kazlıçeşme Caddesi No:12/A Tuzla-İstanbul

Anahtar Kelimeler: tersane atık analizi, MARPOL uyumluluk, gemi atık yönetimi, sintine suyu analizi, tersane çevre izni, Tuzla tersane laboratuvar, gemi söküm analizi, denizcilik çevre danışmanlık